ลิขสิทธิ์คืออะไร และคุ้มครองอย่างไร
ลิขสิทธิ์เป็น “สิทธิอัตโนมัติ” เกิดขึ้นทันทีที่ผลงานปรากฏเป็นรูปธรรม ไม่ต้องจดทะเบียนก่อน เจ้าของจึงมีสิทธิแต่เพียงผู้เดียวในการทำซ้ำ ดัดแปลง เผยแพร่ หรืออนุญาตให้ผู้อื่นใช้ผลงาน ตลอดอายุผู้สร้างสรรค์ + 50 ปี ตามกฎหมายไทย (กรณีทั่วไป)
9 ประเภทงานอันมีลิขสิทธิ์ตาม พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์
| # | ประเภทงาน | ตัวอย่าง |
| 1 | งานวรรณกรรม | หนังสือ บทความ โปรแกรมคอมพิวเตอร์ |
| 2 | งานนาฏกรรม | ท่าเต้น ท่ารำที่เรียบเรียงเป็นเรื่อง |
| 3 | งานศิลปกรรม | ภาพวาด ภาพถ่าย ประติมากรรม |
| 4 | งานดนตรีกรรม | เนื้อร้อง ทำนอง โน้ตเพลง |
| 5 | งานโสตทัศนวัสดุ | วิดีโอประกอบเพลง สื่อผสมภาพ-เสียง |
| 6 | งานภาพยนตร์ | บทภาพยนตร์ ภาพเคลื่อนไหว |
| 7 | สิ่งบันทึกเสียง | แผ่นเสียง ไฟล์ MP3 |
| 8 | งานแพร่เสียงแพร่ภาพ | รายการทีวี พอดแคสต์ถ่ายทอดสด |
| 9 | งานอื่นใดในแผนกวรรณคดี-วิทยาศาสตร์-ศิลปะ | สตอรี่บอร์ด ออกแบบ UI ผลงาน Body-painting |
จำเป็นต้อง “จดทะเบียนลิขสิทธิ์” ไหม?
- กฎหมายไม่บังคับ เพราะสิทธิเกิดทันที
- แนะนำให้ “แจ้งข้อมูล” (Recordation) ที่กรมทรัพย์สินทางปัญญา – ค่าธรรมเนียม 200 บาท/เรื่อง เพื่อใช้เป็นหลักฐานวันสร้างสรรค์
- หลักฐานทางเลือก: ไฟล์ต้นฉบับ + Timestamp, บันทึก Notary, Blockchain Copyright Registry
ขั้นตอนแจ้งข้อมูลลิขสิทธิ์ (Copyright Recordation)
- เตรียม สำเนางาน + แบบฟอร์ม ลข.01
- แนบ บัตรประชาชน/หนังสือรับรองบริษัท และหนังสือมอบอำนาจ (ถ้ามี)
- ยื่นที่ กรมทรัพย์สินทางปัญญา หรือผ่านระบบ e-Service
- ชำระค่าธรรมเนียม 200 บาท / รับใบรับแจ้งภายใน 30 วันทำการ
ตัวอย่าง “การคุ้มครองสิทธิ์” ทั้ง 9 ประเภท
| ประเภท | เคสละเมิดที่พบบ่อย | วิธีป้องกัน/แก้ไข |
| วรรณกรรม | คัดลอกบทความลงเว็บโดยไม่ให้เครดิต | ส่งหนังสือแจ้งลบ DMCA / ฟ้องละเมิดชดใช้ค่าเสียหาย |
| นาฏกรรม | ใช้ท่าเต้นในโฆษณาโดยไม่ขออนุญาต | ทำสัญญาอนุญาตใช้ (Licence) ระบุค่าตอบแทน |
| ศิลปกรรม | ใช้ภาพในสต็อกโดยไม่ได้ซื้อไลเซนส์ | วางลายน้ำ บันทึก Metadata ภาพต้นฉบับ |
| ดนตรีกรรม | ทำ Cover เพลงลง YouTube ไม่ขอสิทธิ | ใช้ Content ID ป้องกัน + เก็บส่วนแบ่งรายได้ |
| โสตทัศนวัสดุ | คัดไฟล์ VDO ไปขายแพ็กเกจคอร์ส | ฝัง Digital Watermark ติดตามต้นทาง |
| ภาพยนตร์ | สตรีมละเมิดบนเว็บเถื่อน | แจ้งตำรวจไซเบอร์ + ใช้ระบบ Notice&Take-down |
| สิ่งบันทึกเสียง | ปล่อย Podcast ผิดกฎหมายในแพลตฟอร์ม | ทำ Red-Flag Policy ให้แพลตฟอร์มบล็อกอัตโนมัติ |
| แพร่เสียง/ภาพ | รีสตรีมถ่ายทอดสดกีฬา | เจรจาลิขสิทธิ์/ฟ้องเรียกค่าเสียหายเทียบค่าลิขสิทธิ์จริง |
| อื่น ๆ | ขโมย UI Design ไปใช้ในแอป | เก็บไฟล์ต้นฉบับ + Screenshot เวลาเผยแพร่เป็นหลักฐาน |
เคล็ดลับป้องกันงานสร้างสรรค์ “ก่อน–ระหว่าง–หลัง” เผยแพร่
- ใส่ Copyright Notice: © 2025 ชื่อผู้สร้าง – ปีแรกเผยแพร่
- บันทึกต้นฉบับดิจิทัล พร้อม Timestamp ใน Cloud ที่น่าเชื่อถือ
- ทำสัญญาเป็นลายลักษณ์อักษร เมื่อให้ผู้อื่นใช้ – ระบุขอบเขต เวลา พื้นที่ ค่าตอบแทน
- ใช้ DRM / Watermark สำหรับไฟล์ภาพ เสียง วิดีโอ
- ตรวจตลาดเป็นระยะ: ค้นรูปย้อนกลับ Google Lens / ใช้บริการตรวจสแกนเพลง-บทความอัตโนมัติ
ฟ้องละเมิดลิขสิทธิ์ต้องทำอย่างไร
- รวบรวมหลักฐาน – ต้นฉบับ, Capture การละเมิด, ใบรับแจ้งลิขสิทธิ์
- แจ้งเตือน (Cease & Desist) – ให้ผู้ละเมิดหยุดใช้ภายใน 15 วัน
- ยื่นฟ้องศาลทรัพย์สินทางปัญญา – เรียกค่าเสียหาย, ขอออกคำสั่งยึด/ทำลายของกลาง
- ยื่นคำขอ “คำสั่งชั่วคราว” (Injunction) หากละเมิดต่อเนื่องสร้างความเสียหายสูง
บทสรุป
งานสร้างสรรค์ทุกชิ้น ตั้งแต่บทความ โลโก้ ไปจนถึงภาพยนตร์ อยู่ภายใต้การคุ้มครองลิขสิทธิ์ทั้ง 9 ประเภทตามกฎหมายไทยทันทีที่สร้างเสร็จ แต่การ “รู้จักสิทธิของตน + ลงมือป้องกันเชิงรุก” เช่น การแจ้งข้อมูลลิขสิทธิ์ ทำสัญญาไลเซนส์ และเก็บหลักฐานดิจิทัล จะช่วยให้เจ้าของผลงานพิสูจน์สิทธิและเรียกร้องค่าเสียหายได้รวดเร็ว หากพบการละเมิด สำนักงานกฎหมาย DD Law Firms พร้อมเป็นที่ปรึกษา ตั้งแต่ขั้นตรวจหลักฐาน แจ้งเตือน จนถึงดำเนินคดี เพื่อให้ผลงานของคุณได้รับการคุ้มครองสูงสุดในทุกแพลตฟอร์ม
